Atıkların saldığı zararlı sera gazları, küresel ısınmayı artıran önemli sebeplerden biri bu nedenle gözler öncelikle çöplere ve atıklara çevriliyor. Günümüzde, çöp sorunu dünya genelinde ciddi bir mesele haline gelmiş durumda. Hızla artan nüfus, tüketim alışkanlıklarındaki değişimler ve geri dönüşüm oranlarının düşüklüğü, çöplerin birikmesine ve çevre üzerinde olumsuz etkilere neden oluyor. Özellikle plastik, organik, metal, cam ve kağıt malzemeler dünyada en yaygın bulunan çöp türleri arasında yer alıyor.
1972 yılında gezegenin geleceği ile ilgili kaygılar taşıyan Roma Kulübü isimli sivil toplum kuruluşunun isteği üzerine Donella Meadows, Dennis Meadows, Jorgen Randers ve William Behrens, “Büyümenin Sınırları” adında bir kitap yayınladılar. Toplumların hammadde kullanarak ne kadar büyüyebileceğini inceleyen bu kitap, bu büyümenin sınırları olduğunu gösteriyor ve bu sınırlara yaklaştığımız sonucuna varıyordu.
Kitapta bu soruna sunulan en yalın çözüm önerisi ise; daha az tüketmek, daha az hammadde ile üretmek ve daha az karbondioksit salmak… Üretimde daha az hammadde kullanmanın yolu ise daha üstün teknoloji kullanmaktan geçiyor. Ancak yeni teknolojiler üretmek ne kolay ne de ucuz. Bu nedenle daha az atıkla karşı karşıya kalmak için günümüzde en çok uygulanan yöntemler geri dönüşüm ve kompostlamadır.
Çöplerin geri dönüştürülmesi, atık malzemelerin tekrar kullanıma dönüştürülerek kaynakların ve çevrenin korunmasına yardımcı olan bir süreç. Geri dönüştürme, atıkların değerlendirilerek yeni ürünlerin üretilmesini sağlar ve böylece enerji, su, hammadde gibi doğal kaynakların tüketimini azaltmaya yardımcı olur. Bu kapsamda atıklar uygun şekilde ayrıştırılarak toplanır ve geri dönüşüm tesislerine gönderilir. Burada malzemeler, işlenerek yeniden kullanılabilir hale getirilir veya yeni ürünlerin hammaddesi olarak kullanılır.
Geri dönüştürülebilen 5 malzemeye hep birlikte bakalım:
Plastik: Kullanım alanı oldukça geniş olan plastik, ambalajlamadan borulara mutfak eşyalarından oyuncaklara kadar birçok farklı ürünün üretiminde ana malzeme olarak kullanılır. Plastik şişeler, poşetler, ambalaj malzemeleri ve diğer plastik ürünler, denizlere, nehir ve göllere, ormanlara ve çöplüklere yayılarak çevre kirliliğine neden olmaktadır.
Nasıl geri dönüştürülür? Plastik atıklar öncelikle cinslerine göre ayrılarak geri dönüşüm işlemine tabi tutulur. Ardından kırma makinalarında küçük parçalara ayrılırlar. İşletmeler bu parçaları belli oranlarda orijinal hammadde ile karıştırarak doğrudan üretimde kullanabildiği gibi, tekrar eritip katkı maddeleri ekleyerek ikinci sınıf hammadde olarak da kullanabilir. 1 ton plastik ambalaj atığının geri dönüşümü sonucunda 14.000 kWh enerji tasarrufu sağlanmış olur.
Kâğıt: Ağaçlardan elde edilen odunların işlenmesi sonucu üretilen kâğıt, karton, peçete, defter, kitap ve koli gibi ürünler kullanım ömürlerini tamamladıkları zaman kâğıt atık olarak nitelendirilir. Dünyada en yaygın bulunan çöp türlerinden biri olan kağıtların yoğun kullanımı, ormanların tahrip olmasına ve doğal kaynakların israfına yol açar.
Nasıl geri dönüştürülür? Kâğıt atıklar ilk olarak su içinde liflerine ayrılır. Daha sonra mürekkebinden ayrılması için sodyum hidroksit veya sodyum karbonat kullanılır. Geri dönüştürülen kâğıt lifleri, geri dönüştürülmüş kâğıt üretiminde kullanılır ancak kâğıt sürekli olarak geri kazandırılamaz. Her geri kazanımda liflerin boyu kısalır ve yapışmaları için yeni maddeler eklenmeden yeni kâğıt üretilemez. 1 ton kullanılmış kâğıt atığının geri dönüşümü sonucunda, Türkiye genelinde yılda 80 milyon çam ağacı ve 40 bin hektar ormanlık arazi korunmuş olur.
Cam: Cam şişe, eşya ve ambalaj gibi ürünler yaygın olarak kullanılan cam malzemelerdir. Dünya genelinde hala geri dönüştürülmemiş çok miktarda cam çöpü oluşmaktadır.
Nasıl geri dönüştürülür? Kullandığımız her üç cam ambalajdan en az biri, geri kazanılan camdan yapılmıştır. Cam ambalaj üretiminde atık cam şişe ve kavanozlar kullanılır. Diğer cam çeşitleri, içerdikleri hammaddenin farklı olması nedeniyle bu işleme dahil edilmez. Bir cam şişenin geri dönüşümü neticesinde tasarruf edilen enerji; 100 wattlık bir ampulün 1 saatte, bir bilgisayarın 25 dakikada, bir televizyonun 20 dakikada ve bir çamaşır makinesinin 10 dakikada kullandığı enerjiye denktir.
Metal: Demir, alüminyum, çelik, bakır ve diğer metallerin kullanıldığı ürünler ve ambalaj malzemeleri de dünyada sıkça bulunan çöp türlerindendir.
Nasıl geri dönüştürülür? Metaller; ayrıştırma, sınıflandırma, kırma, parçalama, öğütme, presleme ve yeniden kullanım için tamir etme gibi farklı aşamalardan geçirilerek geri dönüştürülür.
Organik atıklar: Gıda artıkları ve diğer organik maddeler dünyadaki en yaygın çöp türlerindendir. Restoranlar, süpermarketler ve evlerden gelen organik atıklar genellikle çöplüklere gönderilir veya yanlışlıkla geri dönüştürebilen atıklarla karıştırılır.
Nasıl geri dönüştürülür? Organik atıklar kompost yöntemleri ile kolayca toprağa döner. Kompostlaştırma organik atıkların içinde bulunan mikroorganizmalar tarafından bileşenlerine ayrıştırılmasıdır. Kompostlaştırma sonunda mineral yönünden zengin, toprağı çok verimli bir hale getirecek katı bir madde elde edilir. Kompost her yerde yapılabilir.
Unutmayalım ki; daha yeşil bir çevre ve daha iyi bir gelecek yaratmak bizim elimizde. Eğer hepimiz bilinçli tüketimi artırır, tekrar kullanır ve geri dönüşüme katkı sağlarsak dünya kaynaklarının gelecek kuşaklara da kalmasını sağlayabiliriz.
Yardımcı Kaynaklar:
https://www.aa.com.tr/tr/yesilhat/sifir-atik/hangi-ulke-copunu-nasil-ayristiriyor/1819504
http://climatechange.boun.edu.tr/iklim-degisikligi-ve-cop/
https://www.citakhurda.com/metal-geri-donusumu-nasil-yapilir-13
https://www.iyiliktasarla.com/tr/blog/organik-atiklarin-geri-donusumu#:~:text=Organik%20at%C4%B1klar%20kompost%20y%C3%B6ntemleri%20ile,Kompost%20her%20yerde%20yap%C4%B1labilir.
