Su ekosistemleri, gezegenimizin temel dengelerini sağlayan harika sistemlerdir. Okyanuslar, göller, akarsular; bunların hepsi, yaşamı destekleyen oksijenin üretiminden karbonun depolanmasına kadar kritik görevler üstlenir. Dünya yüzeyinin %70’ini kaplayan okyanuslar, bitmeyen bir hayat kaynağı gibi çalışarak biyoçeşitliliği korur ve iklim değişikliğine karşı en güçlü müttefiklerimizden biri haline gelir. Ancak artan çevresel tehditlerle beraber, bu ekosistemler ve sahip oldukları çeşitlilik büyük risk altında.

Deniz Biyoçeşitliliğinin Önemi

Deniz biyoçeşitliliği; deniz yosunları, mercan resifleri, balıklar ve mikroskobik canlılardan oluşan zengin bir ekosistemdir ve gezegenin karbon döngüsünde büyük bir rol oynar. “Mavi karbon” olarak adlandırılan bu süreçte, deniz bitkileri ve okyanus organizmaları, atmosferdeki karbondioksiti yakalayıp depolar, bu da küresel ısınmayı yavaşlatma çabalarına büyük bir katkıdır. Örneğin, mercan resifleri, yüzölçümü olarak okyanusların yalnızca %1’ini kapsasa da tüm deniz türlerinin %25’ine ev sahipliği yapar. Ancak, denizlerin ısınmasıyla mercanlar beyazlama yaşıyor ve bu değerli habitatlar hızla yok olma riski taşıyor.

Su Ekosistemlerini Tehdit Eden Etmenler

Ne yazık ki, su ekosistemleri birçok insan kaynaklı tehditle karşı karşıya. Başlıca tehditler arasında şunlar bulunur:

• Aşırı Avlanma: Balık stokları üzerinde yapılan çalışmalar, dünya genelinde birçok balık türünün aşırı avlanma nedeniyle azaldığını gösteriyor. Okyanuslarda yiyecek zincirinin en temel parçalarından olan birçok tür, bu hızlı ve yoğun avlanma yüzünden ciddi risk altında.
• Kirlilik ve Mikroplastik: Denizlerde biriken plastik kirliliği, hem küçük deniz canlılarını hem de daha büyük türleri etkiliyor. Besin zincirine dahil olan mikroplastikler, sonunda insanlar da dahil olmak üzere birçok canlının bedenine ulaşıyor.
• İklim Değişikliği ve Asitlenme: Deniz suyu asitlenmesi, özellikle kabuklu deniz canlıları üzerinde ciddi etkiler yaratıyor. Denizlerin asit seviyesi arttıkça, bu canlılar kalsiyum karbonat kabuklarını oluşturmakta zorlanıyor ve bu da ekosistemin dengesini tehdit ediyor

Koruma Stratejileri

Okyanusları korumanın birçok etkili yolu var:

• Deniz Koruma Alanları (DKA): Şu an dünya okyanuslarının yalnızca %7.5’i koruma altında. Oysa bilim insanları, ekosistem dengesini korumak için en az %30’unun koruma alanı olarak belirlenmesi gerektiğini savunuyor.
• Sürdürülebilir Balıkçılık: Balıkçılık politikalarının, popülasyonların doğal yenilenmesine izin verecek şekilde düzenlenmesi, deniz ekosistemlerini korumanın anahtarı. Doğru avlanma teknikleri ve balıkçılık kotaları, türlerin sağlıklı kalmasına katkıda bulunur
• Küresel İşbirliği: BM Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri’nden SKH-14, su ekosistemlerinin korunması için ülkeler arasında bilgi ve kaynak paylaşımını teşvik ediyor. Bu tür küresel işbirlikleri, ekosistemlerin korunmasına önemli bir destek sağlıyor

Gelecek İçin Koruma Çabaları

Su ekosistemleri, koruma çabaları sayesinde sağlıklı kalabiliyor. Örneğin, yerel topluluklar koruma alanlarının yönetimine dahil olduklarında, denizlerin korunmasına doğrudan katkıda bulunuyor. Topluluk temelli bu koruma stratejileri, doğanın korunmasını sağlarken, ekosistemin sürdürülebilir bir şekilde işlemesini destekliyor

Kaynaklar:

Duarte, C. M., et al. (2013). Trends in Ecology & Evolution, 28(7), 441-448. doi: 10.1016/j.tree.2013.01.006

Hoegh-Guldberg, O., et al. (2007). Science, 318(5857), 1737-1742. doi: 10.1126/science.1152509

Pauly, D., et al. (2005). ICES Journal of Marine Science, 62(3), 410-414. doi: 10.1093/icesjms/fsi064

Thompson, R. C., et al. (2009). Philosophical Transactions of the Royal Society B, 364(1526), 2153-2166. doi: 10.1098/rstb.2008.0273

Doney, S. C., et al. (2009). Annual Review of Marine Science, 1, 169-192. doi: 10.1146/annurev.marine.010908.163834

Lubchenco, J., & Grorud-Colvert, K. (2015). PNAS, 112(14), 14143-14148. doi: 10.1073/pnas.1416083112

Hilborn, R., et al. (2020). PNAS, 117(4), 2218-2224. doi: 10.1073/pnas.1910935116

United Nations (2015). UN Sustainable Development Knowledge Platform. Retrieved from: SDG14

Graham, N. A. J., et al. (2017). Environmental Science & Policy, 81, 49-55. doi: 10.1016/j.envsci.2016.10.006